System zarządzania ryzykiem w domu maklerskim

§ 5. 1. Dom maklerski opracowuje i wdraża system zarządzania ryzykiem, na które jest lub może być narażony w związku z prowadzoną działalnością oraz systemami i procesami stosowanymi w tej działalności lub czynnikami występującymi w otoczeniu zewnętrznym domu maklerskiego, w szczególności wynikającymi ze stanu cyklu koniunkturalnego. System zarządzania ryzykiem zapewnia adekwatność i prawidłowość procesu wyznaczania i realizacji szczegółowych celów prowadzonej przez dom maklerski działalności przez odpowiednio zaprojektowane i wdrożone procesy identyfikacji, pomiaru lub szacowania, monitorowania i kontroli oraz ograniczania ryzyka.

2. W ramach systemu zarządzania ryzykiem dom maklerski opracowuje i wdraża wewnętrzne polityki, strategie i procedury w zakresie identyfikacji, pomiaru lub szacowania, monitorowania i kontroli oraz ograniczania ryzyka, biorąc pod uwagę skutki podejmowania ryzyka oraz sposoby zarządzania ryzykiem, włącznie z ryzykiem, jakie niesie otoczenie zewnętrzne, a także zasady sprawozdawczości w tym zakresie.

3. Polityki, strategie i procedury, o których mowa w ust. 2, zatwierdza rada nadzorcza domu maklerskiego.

4. Polityki, strategie i procedury, o których mowa w ust. 2, podlegają weryfikacji w celu ich dostosowania do zmian profilu ryzyka działalności prowadzonej przez dom maklerski i do zmian otoczenia zewnętrznego. Weryfikacji polityk, strategii i procedur dokonuje zarząd domu maklerskiego, co najmniej raz w roku, w szczególności w sytuacji pojawienia się nowych rodzajów ryzyka, znaczących zmian w strategii i planach działania oraz zmian w otoczeniu zewnętrznym, w którym działa dom maklerski.

5. Dom maklerski bada i ocenia, w ramach audytu wewnętrznego, adekwatność i skuteczność wdrożonego systemu zarządzania ryzykiem oraz poziom jego wykorzystywania.

6. Dom maklerski przekazuje radzie nadzorczej pisemne sprawozdania, raporty i istotne informacje dotyczące funkcjonowania systemu zarządzania ryzykiem.

§ 6. 1. Rada nadzorcza zatwierdza akceptowalny ogólny poziom ryzyka domu maklerskiego (apetyt na ryzyko).

2. Apetyt na ryzyko przyjmowany jest w formie jednolitego dokumentu określającego w sposób jakościowo-ilościowy skłonność domu maklerskiego do podejmowania ryzyka.

3. Apetyt na ryzyko podlega, co najmniej raz w roku, przeglądom pod kątem adekwatności i aktualności przyjętych założeń, z uwzględnieniem w szczególności profilu ryzyka prowadzonej działalności, znaczących zmian w strategii i planach działania oraz w otoczeniu zewnętrznym domu maklerskiego.

§ 7. 1. Zarząd i rada nadzorcza, w zakresie swojej właściwości, są obowiązani dokładać należytej staranności w zakresie zarządzania ryzykiem w domu maklerskim, w tym w zakresie identyfikacji, pomiaru lub szacowania, monitorowania i kontroli oraz ograniczania ryzyka.

2. Zarząd i rada nadzorcza, w zakresie swojej właściwości, uczestniczą w:

1) zarządzaniu wszystkimi istotnymi rodzajami ryzyka, o których mowa w § 11 oraz § 12, w dziale IV rozdziale 1 oddziale 2a ustawy i w rozporządzeniu 575/2013;

2) procesie wyceny aktywów;

3) analizie ocen kredytowych sporządzonych przez ECAI, które dom maklerski wykorzystuje na potrzeby zarządzania ryzykiem;

4) analizie wewnętrznych modeli pomiaru ryzyka.

3. Zarząd zapewnia przeznaczenie odpowiednich zasobów do realizacji zadań określonych w ust. 1 i 2, w szczególności odpowiednich zasobów kadrowych, informatycznych i finansowych.

§ 8. 1. Dom maklerski wyodrębnia w swojej strukturze organizacyjnej jednostkę realizującą funkcję zarządzania ryzykiem, do której zadań należy:

1) opracowanie kompletnego katalogu rodzajów ryzyka, na jakie jest narażony dom maklerski;

2) identyfikacja, pomiar lub szacowanie, monitorowanie i kontrola oraz raportowanie w zakresie istotnych rodzajów ryzyka do organów domu maklerskiego lub jednostek organizacyjnych i stanowisk w domu maklerskim;

3) wspieranie zarządu w zakresie zarządzania ryzykiem przez aktywne zaangażowanie w opracowywanie strategii domu maklerskiego w zakresie zarządzania ryzykiem oraz zaangażowanie w podejmowanie wszystkich decyzji dotyczących zarządzania istotnymi rodzajami ryzyka;

4) wykonywanie czynności związanych z szacowaniem i oceną adekwatności kapitału wewnętrznego, o których mowa w rozdziale 3;

5) przekazywanie organom domu maklerskiego, regularnie, nie rzadziej jednak niż raz na rok, pisemnych sprawozdań z funkcjonowania systemu zarządzania ryzykiem, zawierających w szczególności wskazanie środków podejmowanych w ramach zarządzania ryzykiem.

2. Jednostka realizująca funkcję zarządzania ryzykiem jest niezależna od jednostek realizujących zadania operacyjne, posiada dostateczne uprawnienia i zasoby oraz ma możliwość bezpośredniego przekazywania informacji do zarządu i rady nadzorczej.

3. W razie konieczności jednostka realizująca funkcję zarządzania ryzykiem, niezależnie od obowiązków wobec zarządu, jest uprawniona do bezpośredniego przekazywania informacji radzie nadzorczej, w tym powiadamiania rady nadzorczej o niepokojących sygnałach i ostrzegania jej, jeżeli zmiany w zakresie ryzyka w znaczącym stopniu wpływają lub mogą wpłynąć na sytuację domu maklerskiego.

4. Kierownik jednostki realizującej funkcję zarządzania ryzykiem podlega bezpośrednio członkowi zarządu domu maklerskiego, chyba że sam jest członkiem zarządu. W regulaminie organizacyjnym, o którym mowa w art. 82 ust. 2 pkt 3 ustawy, kierownika jednostki realizującej funkcję zarządzania ryzykiem wskazuje się jako kierownika jednostki organizacyjnej lub jednoosobowe stanowisko, któremu to kierownikowi lub jednoosobowemu stanowisku powierza się odpowiedzialność za funkcję zarządzania ryzykiem. W przypadku gdy charakter, skala i złożoność działalności domu maklerskiego nie uzasadniają wyznaczenia odrębnego stanowiska do realizacji wyłącznie tej funkcji, może ją sprawować osoba wchodząca w skład kadry kierowniczej wyższego szczebla, wykonująca także inną funkcję, o ile nie zachodzi konflikt interesów.

5. Kierownik jednostki realizującej funkcję zarządzania ryzykiem jest zatrudniany po konsultacji z radą nadzorczą domu maklerskiego i nie może zostać zwolniony z pełnionej funkcji bez uprzedniej konsultacji z radą nadzorczą i przedstawienia jej przyczyn tego zwolnienia.

§ 9. 1. W skład komitetu do spraw ryzyka mogą wchodzić wyłącznie członkowie rady nadzorczej domu maklerskiego.

2. W przypadku gdy jest to uzasadnione ze względu na wielkość, strukturę organizacyjną, a także charakter, skalę i złożoność prowadzonej przez dom maklerski działalności, zadania komitetu do spraw ryzyka mogą być wykonywane jednoosobowo.

3. Członkowie komitetu do spraw ryzyka powinni posiadać wiedzę, umiejętności i kompetencje w zakresie zarządzania ryzykiem, odpowiednie, aby monitorować strategię domu maklerskiego w zakresie zarządzania ryzykiem oraz zgodność działalności domu maklerskiego z przyjętym apetytem na ryzyko.

4. Do zadań komitetu do spraw ryzyka należy: 

1) opracowanie projektu dokumentu dotyczącego apetytu na ryzyko domu maklerskiego;

2) opiniowanie opracowanej przez zarząd strategii domu maklerskiego w zakresie zarządzania ryzykiem;

3) wspieranie rady nadzorczej w nadzorowaniu realizacji strategii domu maklerskiego w zakresie zarządzania ryzykiem przez zarząd;

4) weryfikacja polityki wynagrodzeń i zasad jej realizacji pod kątem dostosowania systemu wynagrodzeń do ryzyka, na jakie jest narażony dom maklerski, do jego kapitału, płynności oraz prawdopodobieństwa i terminów uzyskiwania dochodów.

§ 10. 1. Dom maklerski opracowuje jednolity dokument określający zasady przekazywania informacji zarządowi, radzie nadzorczej oraz komitetowi do spraw ryzyka, jeżeli komitet taki został powołany, w zakresie:

1) kwestii istotnych dotyczących zarządzania ryzykiem, w szczególności w zakresie istotnych rodzajów ryzyka, ich poziomu i wpływu na stabilną sytuację finansową domu maklerskiego;

2) realizacji polityk, strategii i procedur związanych z zarządzaniem ryzykiem oraz ich zmian.

2. Rada nadzorcza i komitet do spraw ryzyka, jeżeli komitet taki został powołany, określają zakres, format i częstotliwość informacji dotyczących ryzyka, które mają być przekazywane odpowiednio radzie nadzorczej i komitetowi do spraw ryzyka. Opracowując dokument, o którym mowa w ust. 1, dom maklerski uwzględnia ustalenia rady nadzorczej i komitetu do spraw ryzyka.

§ 11. 1. W ramach polityk, strategii i procedur, o których mowa w § 5 ust. 2, dom maklerski określa w szczególności:

1) w zakresie ryzyka operacyjnego:

a) procedury zarządzania ryzykiem operacyjnym, obejmujące:

- definicje ryzyka operacyjnego i zdarzeń ryzyka operacyjnego,

- tryb i sposób monitorowania strat z tytułu ryzyka operacyjnego oraz ocenę ekspozycji na ryzyko operacyjne,

- zasady zarządzania ryzykiem operacyjnym, uwzględniające również ryzyko modelu oraz ryzyko związane ze zdarzeniami charakteryzującymi się niską częstotliwością występowania, lecz wysokimi stratami,

- zasady zarządzania ryzykiem powierzenia wykonywania czynności podmiotom zewnętrznym,

b) plany utrzymania ciągłości działania oraz plany awaryjne służące zapewnieniu możliwości prowadzenia bieżącej działalności domu maklerskiego i ograniczeniu strat w przypadku wystąpienia niekorzystnych zdarzeń wewnętrznych i zewnętrznych mogących poważnie zakłócić tę działalność,

c) politykę w zakresie kryteriów wyboru, uzupełniania oraz monitorowania potrzeb kadrowych i planowania zaplecza kadrowego;

2) w zakresie ryzyka kredytowego i ryzyka kontrahenta:

a) system klasyfikacji ekspozycji kredytowych do kategorii ryzyka, obejmujący zasady uzgodnienia i przyporządkowania wartości księgowych składników aktywów i pozycji pozabilansowych do klas ekspozycji ryzyka kredytowego określonych w rozporządzeniu 575/2013,

b) zasady monitorowania ekspozycji,

c) zasady dywersyfikacji portfela ekspozycji stosownie do założeń w zakresie dopuszczalnego poziomu ryzyka kredytowego oraz z uwzględnieniem rynków, na których działa dom maklerski,

d) wewnętrzne zasady oceny ryzyka kredytowego ekspozycji wobec poszczególnych dłużników, papierów wartościowych lub pozycji sekurytyzacyjnych, oraz ryzyka kredytowego na poziomie portfela; zasady te nie mogą opierać się wyłącznie na ocenach kredytowych sporządzonych przez ECAI, przy czym w przypadku gdy dla celów obliczania wymogów kapitałowych dom maklerski stosuje oceny kredytowe sporządzane przez ECAI lub opiera się na fakcie braku posiadania przez ekspozycję takiej oceny, przy ocenie poziomu utrzymywanego kapitału wewnętrznego na ryzyko kredytowe uwzględnia dodatkowo inne istotne informacje pozwalające na dokonanie oceny wiarygodności kredytowej;

3) w zakresie ryzyka rezydualnego - zasady zarządzania ryzykiem wynikającym z mniejszej niż założona przez dom maklerski skuteczności stosowanych technik ograniczania ryzyka kredytowego;

4) w zakresie ryzyka wynikającego z sekurytyzacji:

a) zasady zarządzania ryzykiem pozwalające na dokonanie oceny ryzyka z tytułu przeprowadzonych transakcji sekurytyzacyjnych, w tym ryzyka utraty reputacji występującego w szczególności w przypadku złożonych struktur lub instrumentów finansowych, w szczególności w celu pełnego odzwierciedlenia ekonomicznej istoty transakcji - w przypadku domu maklerskiego będącego jednostką sponsorującą, jednostką inicjującą lub gdy dom maklerski posiada pozycję sekurytyzacyjną,

b) plany zachowania płynności mające na celu uwzględnienie skutków planowej i przedterminowej spłaty należności - w przypadku domu maklerskiego inicjującego odnawialne transakcje sekurytyzacyjne z opcją przedterminowej spłaty;

5) w zakresie ryzyka koncentracji:

a) zasady zarządzania ryzykiem koncentracji, w szczególności z tytułu ekspozycji:

- wobec pojedynczego kontrahenta, w tym kontrahentów centralnych,

- wobec grup powiązanych kontrahentów,

- wobec kontrahentów działających w tym samym sektorze gospodarki, regionie geograficznym, prowadzących taką samą działalność lub obrót takimi samymi towarami,

- związanych ze stosowaniem technik ograniczania ryzyka kredytowego,

b) system limitów wewnętrznych w zakresie ryzyka koncentracji, obejmujący zasady ustalania i aktualizowania wysokości limitów, jak również częstotliwości monitorowania ich przestrzegania i raportowania;

6) w zakresie ryzyka rynkowego:

a) zasady identyfikacji, pomiaru, monitorowania i kontroli wszystkich istotnych elementów ryzyka rynkowego, oraz ich ograniczania i zarządzania nimi,

b) mechanizmy zarządzania ryzykiem braku płynności, związanym z brakiem aktywnego rynku, na którym można nabyć lub zbyć dany instrument finansowy,

c) zasady zarządzania ryzykiem bazy, w tym zasady szacowania kapitału wewnętrznego w tym zakresie, w szczególności w przypadku gdy podczas obliczania wymogów w zakresie funduszy własnych z tytułu ryzyka pozycji, zgodnie z częścią trzecią tytułem IV rozdziałem 2 rozporządzenia 575/2013, dom maklerski dokonał kompensowania swoich pozycji w jednej lub większej liczbie akcji wchodzących w skład indeksu giełdowego z pozycją lub pozycjami z tytułu terminowego kontraktu typu futures na indeks giełdowy lub z tytułu innego produktu powiązanego z indeksem giełdowym, a także w przypadku posiadania przez dom maklerski przeciwstawnych pozycji w terminowych kontraktach typu futures na indeksy giełdowe, które nie są tożsame pod względem terminu realizacji kontraktu lub składu indeksu, bądź też pod względem obu tych cech;

7) w zakresie ryzyka stopy procentowej w portfelu niehandlowym:

a) zasady zarządzania ryzykiem wynikającym z możliwych zmian stóp procentowych, w odniesieniu do pozycji zaliczanych do portfela niehandlowego,

b) zasady identyfikacji ryzyka stopy procentowej w portfelu niehandlowym, obejmujące w szczególności przeprowadzanie co najmniej raz w roku testów warunków skrajnych przy założeniu nagłej i nieoczekiwanej zmiany poziomu stóp procentowych o 2 punkty procentowe;

8) w zakresie ryzyka utraty płynności:

a) zasady identyfikacji, pomiaru, monitorowania i kontroli ryzyka utraty płynności oraz raportowania o tym ryzyku w odpowiednich horyzontach czasowych, w tym w horyzoncie śróddziennym, które mają na celu zapewnienie utrzymywania przez dom maklerski zasobów płynności adekwatnych do poziomu ryzyka oraz kształtowanie profilu płynności zapewniającego prawidłowe funkcjonowanie domu maklerskiego,

b) system zarządzania ryzykiem utraty płynności, o którym mowa w lit. a, dostosowany do linii biznesowych, walut, funkcjonowania oddziałów i podmiotów zależnych domu maklerskiego, a także proporcjonalny do charakteru, zakresu i stopnia złożoności prowadzonej działalności, profilu ryzyka i apetytu na ryzyko domu maklerskiego,

c) metody identyfikacji, monitorowania i kontroli źródeł finansowania, uwzględniające bieżące i przewidywane istotne przepływy pieniężne dotyczące aktywów, pasywów, pozycji pozabilansowych oraz możliwe skutki materializacji ryzyka utraty reputacji,

d) zasady dokonywania rozróżnienia pomiędzy aktywami stanowiącymi zabezpieczenie zobowiązań a aktywami wolnymi od obciążeń, które są stale dostępne, szczególnie w sytuacjach nadzwyczajnych, oraz zasady monitorowania obejmujące:

- podmiot, który jest w posiadaniu tych aktywów,

- sytuację w państwie, w którym są prowadzone rejestry lub rachunki, na których są zapisane te aktywa,

- sposób i czas ewentualnego zbycia aktywów,

e) zasady uwzględniania ograniczeń prawnych, statutowych, technicznych i operacyjnych w stosunku do możliwego transferu płynności i aktywów wolnych od obciążeń pomiędzy podmiotami,

f) instrumenty ograniczania ryzyka utraty płynności, w tym system limitów płynnościowych, mające na celu zabezpieczenie płynności domu maklerskiego na wypadek materializacji scenariuszy warunków skrajnych oraz odpowiednią dywersyfikację struktury finansowania i dostępu do źródeł finansowania,

g) zasady dostosowywania strategii, polityk, procedur wewnętrznych i limitów dotyczących ryzyka płynności do rezultatów testów warunków skrajnych płynności oraz zasady uwzględniania tych rezultatów w planach awaryjnych płynności,

h) awaryjne plany płynności określające właściwe strategie i odpowiednie środki wykonawcze w celu pokrycia ewentualnego braku płynności, w tym w stosunku do oddziałów domu maklerskiego w innych państwach członkowskich,

i) określenie koniecznych działań operacyjnych niezbędnych w celu zapewnienia możliwości natychmiastowego wdrożenia awaryjnych planów płynności, o których mowa w lit. h;

9) w zakresie ryzyka nadmiernej dźwigni finansowej:

a) zasady identyfikacji, pomiaru, monitorowania i kontroli ryzyka nadmiernej dźwigni finansowej oraz raportowania o tym ryzyku,

b) narzędzia zapewniające ostrożne i prospektywne podejście do zarządzania ryzykiem nadmiernej dźwigni, uwzględniające w szczególności obniżenie wartości funduszy własnych w wyniku poniesienia straty finansowej oraz inne okoliczności mogące spowodować materializację ryzyka nadmiernej dźwigni finansowej.

2. W zakresie ryzyka rynkowego, o którym mowa w ust. 1 pkt 6, dom maklerski, stosując zasady określone w art. 345 rozporządzenia 575/2013, zapewnia dostateczny kapitał wewnętrzny na wypadek ryzyka straty istniejącego w okresie pomiędzy podjęciem początkowego zobowiązania a następnym dniem roboczym.

§ 12. W ramach systemu zarządzania ryzykiem dom maklerski opracowuje i wdraża strategie, polityki i procedury zarządzania rodzajami ryzyka innymi niż wymienione w § 11 ust. 1, które zostały zidentyfikowane jako istotne w prowadzonej przez dom maklerski działalności.

§ 13. 1. W ramach systemu zarządzania ryzykiem dom maklerski stosuje metody identyfikacji i pomiaru ryzyka związanego z jego działalnością dostosowane do profilu, skali i poziomu ryzyka.

2. Częstotliwość identyfikacji i pomiaru ryzyka jest dostosowana do wielkości oraz charakteru poszczególnych rodzajów ryzyka w działalności domu maklerskiego.

3. Stosowane przez dom maklerski metody identyfikacji i pomiaru ryzyka uwzględniają aktualnie prowadzoną oraz planowaną działalność domu maklerskiego.

4. Stosowane metody lub systemy pomiaru ryzyka, w tym ich założenia, są poddawane okresowej ocenie obejmującej przeprowadzanie testów i weryfikację historyczną.

§ 14. 1. W ramach systemu zarządzania ryzykiem dom maklerski przeprowadza testy warunków skrajnych, co najmniej dla wszystkich rodzajów ryzyka, które zostały zidentyfikowane jako istotne w prowadzonej działalności.

2. Dom maklerski w przeprowadzanych testach warunków skrajnych przyjmuje założenia odpowiadające profilowi, skali i poziomowi ryzyka, dające podstawy rzetelnej oceny ryzyka.

3. Dom maklerski przeprowadza testy warunków skrajnych regularnie, co najmniej raz w roku.

4. Przeprowadzenie testów warunków skrajnych jest dokumentowane przez jednostkę realizującą funkcję zarządzania ryzykiem.

5. Zarząd zapoznaje się z wynikami testów warunków skrajnych i przekazuje je radzie nadzorczej.

6. Założenia testów warunków skrajnych podlegają regularnej weryfikacji przez zarząd domu maklerskiego, co najmniej raz w roku, a także w każdej sytuacji wystąpienia nowych rodzajów ryzyka, znaczących zmian w strategii prowadzenia działalności domu maklerskiego oraz w otoczeniu zewnętrznym, w którym działa dom maklerski.

§ 15. 1. W ramach systemu zarządzania ryzykiem dom maklerski wprowadza system limitów wewnętrznych ograniczających poziom ryzyka występującego w poszczególnych obszarach działania domu maklerskiego, w tym limit wewnętrzny, o którym mowa w art. 395 ust. 1 rozporządzenia 575/2013, wraz z określeniem rodzajów i wysokości tych limitów. System limitów jest dostosowany do skali i stopnia złożoności prowadzonej działalności.

2. Dom maklerski określa w procedurach zasady ustalania i aktualizowania wysokości limitów wewnętrznych, o których mowa w ust. 1, oraz zasady monitorowania ich przestrzegania i raportowania o przekroczeniach tych limitów.

3. Poziom limitów, o których mowa w ust. 1, jest dostosowany do apetytu na ryzyko domu maklerskiego.

4. Dom maklerski dokumentuje analizy będące podstawą do określenia wysokości limitów wewnętrznych. Dokumenty sporządzone w ramach analiz powinny być wystarczające do udokumentowania i uzasadnienia określenia wysokości poszczególnych limitów wewnętrznych.

§ 16. Dom maklerski określa sytuacje, w których dopuszczalne jest przekroczenie limitów wewnętrznych, o których mowa w § 15 ust. 1, oraz sposób postępowania w przypadku ich przekroczenia.

§ 17. 1. W przypadku gdy dom maklerski będący podmiotem dominującym lub podmiotem zależnym podlega obowiązkom, o których mowa w rozporządzeniu 575/2013, na zasadzie skonsolidowanej lub subskonsolidowanej, jest obowiązany spełniać wymogi określone w niniejszym rozdziale na zasadzie skonsolidowanej lub subskonsolidowanej, aby zapewnić spójność i wdrożenie stosowanych przez niego zasad i procedur wymaganych w niniejszym rozdziale oraz aby umożliwić przedstawienie wszelkich danych i informacji wymaganych do celów nadzoru ostrożnościowego przez Komisję Nadzoru Finansowego, zwaną dalej "Komisją", lub właściwy organ nadzoru sprawujący nadzór skonsolidowany.

2. Dom maklerski zapewnia wdrożenie zasad i procedur określonych w niniejszym rozdziale odpowiednio w swoich podmiotach zależnych. Dom maklerski zapewnia, aby podmioty zależne, o których mowa w zdaniu pierwszym, były w stanie przedstawić wszelkie dane i informacje wymagane do celów nadzoru ostrożnościowego, chyba że przekazanie tych informacji jest sprzeczne z prawem państwa trzeciego, w którym podmiot zależny ma siedzibę.